 |
|
 Printable Page
ምዕላደ-ቃላት
The 6th order vowel is not available either
in Ethiopia Jiret, or in most other fonts. The glossary
instead represents the 6th order vowel
using 'ê'.
|
Pronunciation
|
| ቃል: | HTML (ኤች/ቲ/ኤም/ኤል) |
| የንግግር ክፍል: | ስም |
|
|
| ትርጕም: | Hypertext Markup Language |
|
|
| ቃል: | SVG (ኤስ/ቪ/ጂ) |
| የንግግር ክፍል: | ስም |
|
|
| ትርጕም: | Scalable Vector Graphics |
|
|
| ቃል: | W3C |
| የንግግር ክፍል: | ስም |
|
|
| ትርጕም: |
የዓለም አቀፍ ዌብ ኮንሰርሽየም (World Wide Web Consortium)
|
|
|
| ቃል: | XML (ኤክስ/ኤም/ኤል) |
| የንግግር ክፍል: | ስም |
|
|
| ትርጕም: | Extensible Markup Language |
|
|
| ቃል: | ልክ |
| የንግግር ክፍል: | ስም |
| ግሥ: | ለካ |
|
| ትርጕም: | measurement |
|
|
መጠን።
|
|
| ቃል: | መሥመር  |
| የንግግር ክፍል: | ስም |
| ግሥ: | ሠመረ |
|
| ትርጕም: | line |
|
|
በሁለት ነጥቦች መካከል በቀጥታና በተናጠል የሚሠረዘው። መስመር
ሁልጊዜ ሁለት ጫፎች አሉት። ጫፎቹ መገጣጠም የለባቸውም።
በመሆኑም መስመር የሚያካብበው ሥፍራ የለውም።
መነሻ ነጥብ፤
(starting point)
፦
የመሥመሩ መነሻ ሥፍራ።
መድረሻ ነጥብ፤
(end point)
፦
የመሥመሩ መጨረሻ ወይም ማለቂያ ሥፍራ።
|
|
| ቃል: | ምኡዝን (አራት ማእዘን) |
| የንግግር ክፍል: | ስም |
|
|
| ትርጕም: | rectangle |
|
|
ባራት ቀጥተኛ-ማእዘኖች የተገጣጠሙ አራት ጠርዞች ያሉት ቅርጽ።
በጐንና በቁም ሁለት ሁለት ትይዩ ጠርዞች አሉት፤ ወርድና ከፍታ ይባላሉ።
ወርድ፤
(width)
፦
የምኡዝን የጐን ስፋት።
ከፍታ (ቁመት)፤
[ከፈተ]
(height)
፦
የምኡዝን በቁም ያለው ርዝመት።
ቀጥተኛ ማእዘን፤
(right angle)
፦
እርስ በርስ በሚተላለፉ ሁለት ቀጥተኛ መስመሮች መካከል ያለው ማእዘን።
ልኩ ሁልጊዜ 90 ድግሪ ነው። የ«ማእዘን»ን ፍቺ ተመልከት።
ጥግ፤
[ጠጋ]
(corner)
፦
ሁለት መስመሮች የሚጋጠሙበት ሥፍራ።
|
|
| ቃል: | ሦስት ማእዘን (ትሪያንግል) |
| የንግግር ክፍል: | ስም |
|
|
| ትርጕም: | triangle |
|
|
በሦስት ማእዘኖች የተገጣጠሙ ሦስት ጠርዞች ያሉት ቅርጽ። ሦስቱ
ጠርዞች የመሠረት-ጐን፥ የከፍታ-ጐን፥ እና የሰያፍ-ጐን ይባላሉ።
የመሠረት-ጐን፤
(base side)
፦
የትሪያንግሉ የጋድም ጠርዝ። ሉሎች ሁለት ጐኖች የሚቆሙበት።
የከፍታ ጐን፤
(height side)
፦
የትሪያንግሉን ከፍታ የሚፈጥረው ጠርዝ።
የሰያፍ ጐን፤
(hypathenese)
፦
በከፍታ-ጐንና በመሠረት-ጐን መካከል ያለው መስመር።
ማእዘን፤
(angle)
፦
ካንድ ነጥብ በተነሱ ሁለት መስመሮች መኻከል የሚፈጠረው ቅርጽ፥ ክፍትነት።
ሀለቱ መስመሮች የተገጣጠሙበት ነጥብ ቨርቴክስ (vertex) ይባላል።
መኖሩ የግድ ነው።
የቨርቴክሱ ተቃራኒ በሁለቱ መስመሮች መካከል ያለውን ክፍትነትና ዓይነቱን ይወስናል።
|
|
| ቃል: | ርቀት |
| የንግግር ክፍል: | ስም |
| ግሥ: | ራቀ |
|
| ትርጕም: | distance |
|
|
በሁለት ነጥቦች መካከል ያለው የቦታ መጠን። በሁለት ነጥቦች
መካካል ያለው የቦታ ልዩነት። አባባሉን ለማጥበቅ ያህል፥
የርቀቱ አለካክ በቀጥተኛ መስመር
ወይም በጠምዝማዛ ጐዳና ላይ የተመሠረተ ሊሆን ይችላል።
|
|
| ቃል: | ቅርጽ |
| የንግግር ክፍል: | ስም |
| ግሥ: | ቀረጸ |
|
| ትርጕም: | shape |
|
|
አካላዊ መልክ፦ ወርዱ፥ ጐኑ፥ ቁመቱ። ከሥዕል አንጻር
ጆሜትሪክ (geometryic) ቅርጾችን ይጠቀልላል።
ለምሳሌ መስመር፥ ክብ፥ ምኡዝን፥ ኢልፕስና ሌሎች።
|
|
| ቃል: | ቍጥር |
| የንግግር ክፍል: | ስም |
| ግሥ: | ቈጠረ |
|
| ትርጕም: | number |
|
|
ከ0 እስከ 9 ያለው፤ ተደማሪ፥ ተቀናሽ፥ ተባዢ፥ ተከፋይ፥ እና ባጠቃላይ የሚሰላ።
ያንድ ነገር ብዛት፥ መጠን፥ ወይም ልክ መግለጫ። ማሳሰቢያ
ብዙ የቍጥር ሥርዓቶች አሉ። በዓለም አቀፍ ተቀባይነት ኖረት አሁን የምንጠቀመው
የቍጥር ሥርዓት የሂንዱ ሆኖ 10 ሆሄያትን ብቻ ይጠቀማል። የኢትዮጵያ ፊደል
የቍጥር ሥርዓት 20 ሆሄያት አሉት።
|
|
| ቃል: | ትዕይንተ-ሥዕል |
| የንግግር ክፍል: | ስም |
|
|
| ትርጕም: | animation |
|
|
ከሚከተሉትን ተግባራት፥ ቢያንስ አንዱን የሚፈጽም ንባብ፥ ሥዕል፥ ወይም ምስል።
ተግባራቱ፦ (1) ልዩ ልዩ እንቅስቃሴ (2) ልዩ ልዩ ሕብረ-ቀለም (3) ትራንስፎርሜሽን፦
ሽክርክርና፥ ዕድገት፥ ጥምዝና የመሳሰለው።
|
|
| ቃል: | ነጥብ |
| የንግግር ክፍል: | ስም |
| ግሥ: | ነጠበ |
|
| ትርጕም: | point |
|
|
በማቴማቲክስ ፅንሰ-ሐሳብ ደረጃ፥ ነጥብ አካል የለውም። ነገር ግን
በካርትዣን ወይም ተመሳሳይ ሥርዓት፥ ነጥብ ስንል የማንኛውም
ግራፍ ትንሹ ክፍል ለማለት ነው። አንድ መስመር በተከታታይ ነጥቦች
ይገነባል እንዲሉ።
|
|
| ቃል: | ንባብ |
| የንግግር ክፍል: | ስም |
| ግሥ: | ነበበ |
|
| ትርጕም: | text |
|
|
ነፃ አንድ ወይም ካንድ በላይ ቃላትን የያዘ የወረቀት፥ የቃል ወይም
ኤለክትሮኒካዊ ጽሑፍ።
|
|
| ቃል: | አሉታዊ |
| የንግግር ክፍል: | ቅጽል |
| ግሥ: | አሉ |
|
| ትርጕም: | negative |
|
|
ከ0 (ዜሮ) በታች።
የአውንታዊ ተቃራኒ።
ላንድ ነገር ተቃራኒ አመለካከት፥ ዝንባሌ፥ ወይም አባባል። የሰሜን
ዋልታ አሉታዊ ሲሆን የደቡብ ግን አውንታዊ ነው።
|
|
| ቃል: | አሉታዊ አኀዝ (አሉታዊ ቍጥር) |
| የንግግር ክፍል: | ስም |
|
|
| ትርጕም: | negative number |
|
|
ከ0 (ዜሮ) በታች የሆነ ቍጥር። ለምሳሌ -1, -2, -3
እና የመሳሰለው።
|
|
| ቃል: | አኀዝ |
| የንግግር ክፍል: | ስም |
|
|
| ትርጕም: | number |
|
|
ቃሉ የግእዝ ነው። የ«ቍጥር»ን ፍቺ ተመልከት።
|
|
| ቃል: | አውንታዊ |
| የንግግር ክፍል: | ቅጽል |
| ግሥ: | አዎን |
|
| ትርጕም: | positive |
|
|
ከ0 (ዜሮ) በላይ።
የአሉታዊ ተቃራኒ።
ላንድ ነገር ተስማሚ ወይም ተግባቢ አመለካከት፥ ዝንባሌ፥ ወይም አባባል።
የደቡብ ዋልታ አውንታዊ ሲሆን የሰሜን ዋልታ ግን አሉታዊ ነው።
|
|
| ቃል: | አውንታዊ አኀዝ (አውንታዊ ቍጥር) |
| የንግግር ክፍል: | ስም |
|
|
| ትርጕም: | positive number |
|
|
ከ0 (ዜሮ) በላይ የሆነ ቍጥር። ለምሳሌ 1, 2, 3
እና የመሳሰለው።
|
|
| ቃል: | ኢልፕስ |
| የንግግር ክፍል: | ስም |
|
|
| ትርጕም: | ellipse |
|
|
የx-አክሰስና የy-አክሰስ ርቀቱ በፍጹም አንድ ዓይነት ያልሆነ ክብ።
ኢልፕስ የክብ ዘር ነው።
አብይ አክሰስ፤
(major axis)
፦
ከx-አክሰስ ወይም ከy-አክሰስ ርቀት ትልቅ የሆነው።
ንኡስ አክሰስ፤
(minor axis)
፦
ከx-አክሰስ ወይም ከy-አክሰስ ርቀት ትንሽ የሆነው።
የኢልፕስ እምብርት፤
(center of ellipse)
፦
የኢልፕስ መኻከን ነጥብ።
|
|
| ቃል: | ኢንትጀር አኀዝ (ኢንትጀር ቍጥር) |
| የንግግር ክፍል: | ስም |
|
|
| ትርጕም: | integer number |
|
|
አውንታዊ ወይም አሉታዊ ድፍን ቍጥር፤ ዴስማል የሌለው።
ለምሳሌ -3, -2, -1, 1, 2, 3 እና የመሳሰለው።
|
|
| ቃል: | እውን አኀዝ (እውን ቍጥር) |
| የንግግር ክፍል: | ስም |
|
|
| ትርጕም: | real number |
|
|
ዴስማል ያለው አውንታዊ ወይም አሉታዊ ቍጥር። ለምሳሌ
2.17, 3.14 እና የመሳሰለው።
|
|
| ቃል: | ክብ |
| የንግግር ክፍል: | ስም |
| ግሥ: | ከበበ |
|
| ትርጕም: | circle |
|
|
ዙሪያ ያለው ቅርጽ። ከመኻከሉ (ከእምብርቱ) እስከ ጠርዙ
በሁሉም አቅጣጫ ያለው ርቀት አንድ ልክ የሆነ።
ዙሪያ፤
[ዞረ]
(circumferance)
፦
የክብ ጠርዝ።
ሬድየስ፤
(radius)
፦
ከክብ እምብርት እስከ ጠርዙ በማንኛውም አቅጣጫ ያለው ርቀት።
አካባቢ፤
(area)
፦
በክብ ዙሪያ የተሸፈነው ወይም የታጠረው ሥፍራ።
የክብ እምብርት፤
(center of a circle)
፦
የክብ መኻከል። መስመሮች ከጠርዝ ተነስተው ሁሉም በኩል
ርቀት የሚያርፉበት ነጥብ።
|
|
| ቃል: | የሟዚላ ድርጅት |
| የንግግር ክፍል: | ስም |
|
|
| ትርጕም: | Mozilla Organization |
|
|
| ቃል: | የቅንብር ሥርዓት (ካርትዣን ቅንብር ሥርዓት) |
| የንግግር ክፍል: | ስም |
|
|
| ትርጕም: | coordinate system |
|
|
ባለሁለት ድሜንሽን የቅንብር ሥርዓት የሚከተሉት ክፍሎችና
ባሕሪያት አሉት።
አክሰስ፤
(axis)
፦
በልክ የተፈረጁ፥ አራት-ቀጥተኛ-ማእዘን ሠርተው፥ እርስ በርስ
የተዛመዱ ዐምዳዊና አግድማዊ መስመሮች። አግድማዊ መስመር
x-አክሰስ ሲባል ዐምዳዊው መስመር ደግሞ y-አክሰስ።
አክሰሶች የሚተላለፉበት በልክ ረገድ እንደ ዚሮ ይቈጠራል።
መነሻ፤
[ተነሳ]
(origin)
፦
ሁለቱ አክሰሶች የሚቋርጡበት ነጥብ። ያውንታዊና ያሉታዊ ቈጠራ
ከዛ ይጀምራል።
አውንታዊ x፤
(positive x)
፦
በx-አክሰስ ከእምብርቱ ወደ ቀኝ የሚጓዘው ቍጥር
አሉታዊ x፤
(negative x)
፦
በx-አክሰስ ከእምብርቱ ወደ ግራ የሚጓዘው ቍጥር
አውንታዊ y፤
(positive y)
፦
በy-አክሰስ ከእምብርቱ ወደ ላይ የሚጓዘው ቍጥር
አሉታዊ y፤
(negative y)
፦
በy-አክሰስ ከእምብርቱ ወደ ታች የሚጓዘው ቍጥር
ነጥብ፤
(point y)
፦
በሁለት አክሰሶች ሥር ሁለት ሀሳባዊ መስመሮች የሚገጣጠሙበት
ወይም የሚያርፉበት። ለተጨማሪ የነጥብን ፍቺ ተመልከት።
x-ፈርጅ፤
(x component)
፦
በx-አክሰስ የተመረጠ ነጥብ ወይም ቁጥር፤ ለምሳሌ ከ(8, 64)
ቍጥር 8፥ የx-ፈርጅ ነው።
y-ፈርጅ፤
(y component)
፦
በy-አክሰስ የተመረጠ ነጥብ ወይም ቁጥር፤ ለምሳሌ ከ(8, 64)
ቍጥር 64፥ የy-ፈርጅ ነው።
|
|
| ቃል: | ደንብ |
| የንግግር ክፍል: | ስም |
| ግሥ: | ደነበ |
|
| ትርጕም: | standard; specification; rules |
|
|
በጋራ ስምምነት ወይም ተቀባይነትን ያገኘ ሕግ፥ አሠራር፥ አጠቃቀም፥ አቀራረብ፥
አሠያየም፥ አገነኛኘት፥ አለካክና የመሳሰለው። እንደ ዩኒኮድ ያለው የፊደል ቦታ
አመዳደብ፥ እንደ ቲሲፒ/አይፒ (TCP/IP) ያለው የኢንተርንት መገናኛ መንገድ
ድንብ ናቸው።
|
|
| ቃል: | ዴታ |
| የንግግር ክፍል: | ስም |
|
|
| ትርጕም: | data |
|
|
በመሠረቱ ዴታ ሲባል ያልተበረዘ፥ ያልተዘነቀ፥ ወይም ያልተቀየጠ
ብጥር እውን ድርጊት፥ ክንዋኔ፥ ፍጻሜ፥ ሁኔታና የመሳሰሉት ነው።
የሰው ስም፥ ትውልድ ቦታ፥ ዕድሜ ወይም ሥራ ዴታ ነው።
በSVG ረገድ ግን የ<path> ቃል የሚፈጥረው እያንዳንዱ
ቅርጽ የሚያልፍበት ዱካ ወይም ጐዳና ለማለት ነው።
|
|
| ቃል: | ጠርዝ |
| የንግግር ክፍል: | ስም |
| ግሥ: | ጠረዘ |
|
| ትርጕም: | edge |
|
|
የወረቀት ዳር ዳሩ፤ የመጽሐፍ መግለጫው፤ የጠሬጴዛ ዙሪያው፤
ወይም የሥዕል ዳር ዳሩ።
|
|
| ቃል: | ፒክስል |
| የንግግር ክፍል: | ስም |
|
|
| ትርጕም: | pixel |
|
|
ማንኛውም የኮምፕዩተር ሞኒተር ገጽ በጐንና ባምድ (በዐምድ) የተደረደሩ
ጥቃቅን ነጥቦች አሉት። በገጹ ላይ የሚታዩት ነገሮች በሙሉ የሚሣሉት
እነዚህን ነጥቦች በልዩ ልዩ ቀለም በማብራትና በማጥፋት ነው።
እያንዳንዱ ነጥብ «ፒክስል» ተብሎ ይጠራል። የሞኒተሩ ርቅቅና
አንድም የሚወሰነው በጐንና ባምድ (በዐምድ) ባሉት የፒክስሎቹ
ብዛት ነው። ቲቪም እንዲሁ ነው።
|
|
| ቃል: | ፓዝ |
| የንግግር ክፍል: | ስም |
|
|
| ትርጕም: | path |
|
|
እያንዳንዱ የሥዕል ቅርጽ ያለፍ ዘንድ የተነደፈ ዱካ (ጐዳና)።
ንድፉ ቀጥተኛ መስመር፥ ኢልፕስ፥ ጥምዝ፥ ጥምጥም፥ ወይም
ከነዚህ የተወሰኑት ወይም ሁሉም ስብስብ ሊሆን ይችላል።
|
|
| ቃል: | ፖሊላይን |
| የንግግር ክፍል: | ስም |
|
|
| ትርጕም: | polyline |
|
|
የራሳቸው የሆነ አቅጣጫ ያላቸው የተቀጣጠሉ መስመሮች። «ፖሊ» ማለት «ብዙ» ሲሆን፥
በርግጥ «ላይን» ደግሞ «መስመር» ነው። በመሆኑም ፖሊላይን ሲሉ
«ብዙ መስመር» ለማለት ነው። የፖሊላይን የመጀመሪያና የመጨረሻ ጫፎች
መገጣጠም አይፈቀድላቸውም። ይህ የፖሊላይን ሕግ ነው።
|
|
| ቃል: | ፖሊገን |
| የንግግር ክፍል: | ስም |
|
|
| ትርጕም: | polygon |
|
|
ጫፎቹ የተገጣጠሙ ፖሊላይን።
|
|
|
